Иштта, дег чура ловца боаккхаш даькъала ювца ловра сона сай турпалхо. Х1етта лотабенна седкъа санна сийрда, къаьга ба Ахильгова Заретай кхоллам.
Ахильгов Хьусена йо1 Зарета яьй эзарий ийс б1аь кховзт1къе цхьоалаг1ча шера (1961) цхьайттлаг1ча июне, Чернореченск оалача юрта. Эзарий ийс б1аь кховзт1къеи барайттлаг1ча шера (1978) Терскера ишкол дика дешаш йистейоаккх цо, х1аьта эзарий ийс б1аь кховзт1къеи ткъестлаг1ча шера (1979), Х1ирий Паччахьалкхен университете географически отделени деша йода. Цигга ше деша яг1аш, фусам хувца рузкъа хул Заретай. Дийша йистеяьлча ишколе хьехархо а йолаш болх бу. Х1анза а т1ехьа Заретайцара безам хийра ца боалаш, цунах доаккхал а деш, баркал оалаш а ба цо хьийха дешархой а, цар дай-ноаной а.

Ше з1амига йолча хана денз байташца чам болаш а, уж ешаш тайп-тайпарча яхьашка дакъа лоацаш хиннай Зарета. Барх1 шу даьнна йолаш ший хьалхара байт язъю цо.
Зарета з1амига йолаш да-нана доацаш йисар. Ший нана дика дагаяг1ац цунна, кхо шу даьнна яр Зарета, ший нана, Хьава, укх дуненцара къасташ. Цул т1ехьаг1а кхо шу даьлча да-Хьусен кхалхар.
Г1алг1аша оалаш ма дий да д1аваьлча ц1ен оаг1ув д1абоал, нана д1аяьлча тхов чукхет, аьле. Из шаккъе Заретай вахаре хинна х1ама да, бакъда, цунга ладийг1ача а, цун кхоллама юкъера цхьацца йола стихаш йийшача гучадоал Зарета да-нана доацаш йисаяле а, ц1ен юкъера й1овхалахи, мерзача безамахи ца хьегаш хьалкхийналга.
Дукха ба г1алг1ай къаман, эггара чоалханеча хана шоай кхоллама никъ д1аболабаь йоазонхой. Чулоацам хоза а, к1орага а болаш ду цар шоай йоазув, бакъда Заретай байташ х1аране дег чу цхьа къаьстта моттиг д1алоацаш я. Из гуш дар, укх бетта диълаг1ча дийнахь, Карабулакера, Т1умхой Любас кулгал деш йолча музее д1адехьа в1ашаг1кхетар. Из в1ашаг1кхетар, Заретай т1еххьара арадаьнна стихай сборника призентацена лаьрх1а дар.
Зарета езаш, лоарх1аш, цун кхоллама мах ховш бар цига гулбеннараш.
Хьаьшашка моаршал а хоатташ, кхетаче д1ахьош яр философски 1илмай кандидат йола Акиева Хьава. Вай къаман меттел, мехкал арахьара а баьхка хьаьший бар. Царех вар, Россе, артиста балха дукха дика х1ама караг1дийна, къамашта юкъера конкурса лауреат вола Шевченко Владимир Ильич, цун фусам-нана Темофей Раиса. Заретас белгалдаьккхар, нанас йо1а тела й1овхал сона енна саг я Раиса, цудухьа Мама-Рая, оал аз цох, - аьнна. Из гуш дар д1айхача дешашца цар безаме б1арахьажар зийча.
Ший арг1ах Зарета даькъала ювцаш йистхилар Российски Федераци общественни совг1аташ телача президиума совете доакъашхо, Гришин Николай Георгий, Г1алг1ай паччахьалкхкен университета профессор, Жеребило Татьяна, йоазонхой союза председатель вола Хамхой Ваха, 1илман-тохкама института редактор - Ноакастхой Хаваж, иштта, цу института г1алг1ай истори тохкача отдела болхло Танкиев Висангири, Лакхера совете депутат а, иштта г1алг1а паччахьалкхе хьакхоллаш к1оаргга къахьийга вола Къоастой Ибрах1ам.
Дукха бар д1айхача дешашца Зарета даькъала ювца баьхка хьаьший, х1аьта, вай г1алг1ай къаман хьаьша веза лоарх1аш хиларга хьежжа, х1аранена ший стихай сборник совг1ата делар Заретас. Хоза а хеташ белгалдаха ловра сона Хамхой Вахас аьнна дешаш: «Хьалхара зама, кхалсага боаг1ача боараме хам бе ца ховш д1аяхай вай, бакъда х1анз эттача хьало хьагойт, кхалсага йоаг1а моттиг д1аела езалга а, дуне а, вахар а, ц1а а сийрда лоаттадер кхалсаг йолга а».
Х1аьта, Зарета-м цхьа моллаг1а болча кхалнахаца нийсъе йиш йолаш яц. Массайола оаг1ув техкача, цхьаккха х1ама дац Заретай хьинар эшаш, цун низ д1а ца кхоачаш диса. Нус, нана, мар-нана, йиша, гаргара саг – из деррига д1адаьлча Г1алг1ай къаман сий дола йо1.
Заретай стихай сборник дийшача, дувца а язде а ца дезаш гуш ба цун вахара кхоллама никъ.
Иштта хьай кхолламца наьха дегаш г1оздоахаш дуккхача шерашка яхийла хьо, Зарета!
ГАЬГЕ-НАЬКЪАН Фатима
ГIалгIай мехка къаман юкъара газет "Сердало", № 89 (11024), шоатта, 2013 шу, 6 июль.
Источник: http://gazeta-serdalo.ru/